خاندان معتمدیاز خاندانهای معروفی که در دوره معاصر در کشور بودند و جایگاه‌های مهم سیاسی و نظامی در ایران داشتند، می‌توان از خاندان معتمدی نام برد که در این مقاله به زندگی و فعالیت برخی از مشهورین این خاندان پرداخته می‌شود. ۱ - علی معتمدیعلی معتمدی از مشاهیر سیاسی معروف عصر پهلوی در سال ۱۲۷۵ش در تهران متولد شد. [۱]
رجال عصر پهلوی امیر عباس هویدا به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، سال۱۳۸۲، ص۶۲.
وی تحصیلات خود را در مدرسه‌ی علوم سیاسی شروع کرد و از همان مدرسه لیسانس علوم سیاسی گرفت. [۲]
عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، نشر گفتار و نشر قلم، چاپ‌نخست، پاییز۱۳۸۰، ج۳، ص۱۴۹۸.
علی معتمدی در همان سال‌ها دلبسته‌ی خانم منیر خواجه نوری دختر امیراصلان خان نظام‌الدوله شد و با وی ازدواج کرد و صاحب یک پسر به نام فرخ و یک دختر به نام هما شد. وی در سال ۱۲۹۸ در وزارت خارجه مشغول کار شد، پس از مدتی کار کردن در ادارات مرکزی، به نیابت اول سفارت برُن منصوب شد. [۳]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص۱۱۲.
[۴]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص۱۱۸.
[۵]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص۱۱۹.
پس از‌اندکی معتمدی به عنوان شارژ وافر سفارت ایران به ایتالیا رفت و در آن‌جا وظیفه‌ی خود را به شایستگی به پایان رساند و به ایران بازگشت و به سمت ریاست اداره‌ی سوم سیاسی منصوب شد. در سال ۱۳۱۵ دکتر متین دفتری با پارتی و زدوبندهای سیاسی و کمک‌های بسیار علی‌اکبر داور وزیر دادگستری شد و به علت دوستی قدیمی که با علی معتمدی داشت، وی را وارد دادگستری کرده و به ریاست کل اداره‌ی ثبت اسناد و املاک را به وی واگذار کرد. [۶]
عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، نشر گفتار، ۱۳۷۴، ج۱، ص۳۰۶.
در سال ۱۳۱۸متین دفتری رئیس دولت شد و بلافاصله معتمدی را معاون خویش قرارداد. [۷]
رجال عصر پهلوی امیر عباس هویدا به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، سال۱۳۸۲، ص۶۲.
علی معتمدی در زمان ریاست و نخست وزیری علی منصور، فروغی و سهیلی، سمت معاونت نخست وزیر را در کابینه‌ی آن‌ها به عهده داشت. [۸]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص۱۱۸.
در بهمن سال ۱۳۲۱ وارد کابینه‌ی احمد قوام شد و به ریاست وزارت راه منصوب شد [۹]
هروی، مهدی، ۲۲ نخست وزیر در ۳۷ سال، نشر نوگل، چاپ غزال، ۱۳۸۴، ص۴۵۹.
و حدوداً دو ماه در همان پست مشغول کار بود تا اینکه به سمت سر کنسول در هند رسید و پس از اتمام جنگ جهانی دوم و استقلال هندوستان، سفیر کبیر ایران در هند شد. [۱۰]
رجال عصر پهلوی (۱۰)، امیر عباس هویدا، به روایت اسناد ساواک، ج۱، تهران، ۱۳۸۲، ص۶۰، بدون شماره، تاریخ ۲۰/۹/۳۹.
در ۳ دی سال ۱۳۲۶ علی معتمدی در کابینه‌ی ابراهیم حکیمی به ریاست وزارت راه منصوب شد، و چند ماهی در همان سمت مشغول فعالیت بود تا این که جای خود را به امان الله اردلان داد. [۱۱]
بهنود، مسعود، از سید ضیاء تا بختیار، سازمان انتشارات جاویدان، تهران، سال۱۳۷۷، ص۲۸۵.
چند ماه سفیر کبیر ایران در کانادا و چندی در هلند بود تا اینکه در سال ۱۳۳۱ به مشهد رفته و به نیابت تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد. [۱۲]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص۱۱۸.
ولی طولی نکشید که از این پست عزل شد و به ریاست بانک عمران منصوب شد. در ۱۹ فروردین سال ۱۳۳۴ در کابینه‌ی حسین علاء وزیر مشاور شد. [۱۳]
هروی، مهدی، ۲۲ نخست وزیر در ۳۷ سال، نشر نوگل، چاپ غزال، ۱۳۸۴، ص۴۷۷.
علی معتمدی در سال ۱۳۳۸ به دستور عبدالله انتظام به قائم مقامی شرکت ملی نفت ایران در خوزستان رسید و سال‌های بسیاری در آن سمت ایفای نقش کرد تا اینکه در سال ۱۳۵۸ در سن ۸۳ سالگی در تهران درگذشت. معتمدی در زمانی که در مشهد مشغول کار بود، یک قطعه قبر در حرم حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) برای خود تهیه کرده بود. وی در وصیتنامه‌اش قید کرده بود که در همان قبر در کنار امام رضا (علیه‌السّلام) به خاک سپرده شود و وارثینش به این وصیت عمل کرده، وی را در همان جا دفن کردند. خانواده‌ی معتمدی پس از انجام وصیت سوار بر هواپیما شده به سمت تهران بازگشتند؛ اما در بین راه هواپیما سقوط کرده و همسر معتمدی به همراه دخترش و دکتر متین دفتری و دختر دکتر مصدق در آن سانحه جان باختند. [۱۴]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص۱۱۹ و ۱۲۰.
۲ - دکتر قاسم معتمدیقاسم معتمدی فرزند محمدتقی [۱۵]
رجال عصر پهلوی (۱۳)، به روایت اسناد ساواک، ص۲۷۰.
معتمدی در سال ۱۳۰۴ در بابل متولد شد. [۱۶]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ج۳، ص۱۴۹۷.
وی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی و بعد متوسطه، وارد دانشکده‌ی پزشکی تهران شد. معتمدی مردی پرتلاش بود و به همین دلیل پس از ۶ سال توانست دکترای خود را از آن دریافت کند. پس از آن برای اداره‌ی تحصیل به دانشکده‌ی آمریکا رفته و در دانشگاه کالیفرنیا مشغول تحصیل شد و تخصص خود را در رشته‌ی بهداشت از همان دانشگاه دریافت کرد. [۱۷]
رجال عصر پهلوی (۱۳)، به روایت اسناد ساواک، ص۲۷۰.
بعد از آن وارد دانشگاه کلراد و در کالیفرنیای جنوبی شد و مدرک تخصص بیماری‌های ریوی را از همان دانشگاه اخذ کرد. [۱۸]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ج۳، ص۱۴۹۷.
سپس به ایران بازگشت و در وزارت بهداری مشغول کار شد. اعتبار و تخصص دکتر قاسم معتمدی باعث شده بود که در هر ارگان و اداره‌ای به راحتی می‌توانست، مشغول کار شود؛ به عنوان مثال مدتی ریاست اداره‌ی بهداشت تهران و اصفهان را به عهده داشت، مدتی ریاست بهداشت آذربایجان و ریاست اداره‌ی آزمایشگاه‌های وزارت بهداری معاونت اجرائی وزارت بهداری در کابینه‌ی منصور، [۱۹]
رجال عصر پهلوی (۱۳)، به روایت اسناد ساواک، ص۲۷۰.
ریاست اداره‌ی اپیدمولوژی و مبارزه با بیماری‌های واگیردار وزارت بهداری، تا اینکه در سال ۱۳۴۴ به معاونت وزارت بهداری منصوب شد. پس از چندی رئیس دانشگاه اصفهان شد و در آن‌جا هم تدریس می‌کرد و هم مدیریت دانشگاه را بر عهده داشت. معتمدی حدود ۹ سال رئیس دانشگاه اصفهان بود و در همان مدت چند دانشکده‌ی جدید در اصفهان بنا نهاد. در ۷ آذر سال ۱۳۵۵ [۲۰]
عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، نشر گفتار، ۱۳۷۴، ج۲، ص۳۱۳.
به تهران احضار شد و به عضویت دفتر سیاسی حزب رستاخیز دولت ایران برگزیده شد. [۲۱]
شاهدی، مظفر، حزب رستاخیز اشتباه بزرگ، خودکامگی در ایران در عصر پهلوی، مؤسسه ی مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ۱۳۸۲، ج۱، ص۲۴۹.
معتمدی در ۷ اسفند همان سال در کابینه‌ی امیرعباس هویدا به وزارت علوم و آموزش عالی منصوب شد. [۲۲]
بهنود، مسعود، از سید ضیاء تا بختیار، سازمان انتشارات جاویدان، تهران، سال۱۳۷۷، ص۶۴۱.
پس از برکناری هویدا در ۱۷ شهریور ۱۳۵۶ [۲۳]
عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، نشر گفتار، ۱۳۷۴، ج۲، ص۳۲۶.
به دستور دکتر منوچهر گنجی که وزیر آموزش و پرورش و علوم بود، به ریاست دانشگاه تهران منصوب شد و تا زمان برکناری امیرعباس هویدا در این پست باقی بود. [۲۴]
شاهدی، مظفر، حزب رستاخیز اشتباه بزرگ، خودکامگی در ایران در عصر پهلوی، مؤسسه ی مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ۱۳۸۲، ج۱، ص۲۶۲.
دکتر معتمدی در کنار ریاست دانشگاه تهران، مشاور مخصوص دفتر فرح نیز بود. [۲۵]
رجال عصر پهلوی (۱۳)، به روایت اسناد ساواک، ص۲۷۰.
وی از دعوت شدگان به لژ تهران نیز بود [۲۶]
رجال عصر پهلوی (۱۰)، امیر عباس هویدا، به روایت اسناد ساواک، ج۱، تهران، ۱۳۸۲، ص۵۹، تاریخ ۲۱/۸/۳۹.
با ورود وی به دانشگاه تهران اوضاع سیاسی دانشگاه بدتر و هرج و مرج بیشتر شد، چرا که در آن دوران و زمان کابینه‌ی جمشید آموزگار، یک فضای باز سیاسی بوجود آمده بود که تاثیرات زیادی روی دانشگاه‌های کشور و از همه مهم‌تر دانشگاه تهران گذاشته بود. اما طولی نکشید که کابینه‌ی آموزگار سقوط کرد و معتمدی از کار برکنار شد. ۳ - کریم معتمدیکریم معتمدی در سال ۱۳۰۲ در بابل متولد شد. دوره‌ی تحصیلات مقدماتی را در مدارس ابتدائی بابل آغاز کرد و تحصیلات تکمیلی‌اش را در رشته‌ی مهندسی مکانیک به پایان رساند. پس از آن برای ادامه‌ی تحصیل به اروپا و سپس به آمریکا رفت؛ ولی به علت ناتوانی مالی نتوانست، دوره‌اش را تمام کند و به ناچار به ایران بازگشت و در وزارتخانه‌ی پست و تلگراف و تلفن مشغول کار شد و طولی نکشید که معاون فنی وزارتخانه شد. [۲۷]
عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، نشر گفتار، ۱۳۷۴، ج۲، ص۱۴۹۷.
[۲۸]
عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، نشر گفتار، ۱۳۷۴، ج۲، ص۱۴۹۹.
کریم معتمدی در سال ۱۳۵۳ در کابینه‌ی امیرعباس هویدا به وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد. [۲۹]
هروی، مهدی، ۲۲ نخست وزیر در ۳۷ سال، نشر نوگل، چاپ غزال، ۱۳۸۴، ص۴۸۶.
معتمدی در سال ۱۳۵۶ در کابینه‌ی جمشید آموزگار [۳۰]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ج۱، ص۳۳.
برای بار دوم وزیر پست و تلگراف و تلفن شد. وی در تاریخ ۵ شهریور سال ۱۳۵۷، [۳۱]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ج۲، ص۳۲۳.
[۳۲]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ج۲، ص۳۵۶.
و ۱۷ آبان ۱۳۵۷ به ترتیب در کابینه‌ی شریف امامی [۳۳]
رجال عصر پهلوی (۱۰)، کابینه ی شریف امامی، ص۶۴۷، ش سند ۵۶۳۹۴/۲۰ ه ۲۱، تاریخ ۱۳/۷/۵۷.
و ارتشبد ازهاری، [۳۴]
بهنود، مسعود، از سید ضیاء تا بختیار، سازمان انتشارات جاویدان، تهران، سال۱۳۷۷، ص۸۱۹.
وزیر پست و تلگراف و تلفن بود. وی از اعضای فراماسونری نیز بود، [۳۵]
کابینه‌حسنعلی، منصور، و به روایت اسناد ساواک، مرکز اسناد تاریخ وزارت اطلاعات، چاپ اول، تابستان۱۳۸۴، ج۲، ص۴۸۴، سند: ۵۶۳۹۴/۲۰ه ۲۱، تاریخ ۱۳/۷/۵۷.
لذا نام وی در فهرست اسامی ۱۴۲ نفر از فراماسون‌های ایرانی لژ بیداری که در اسناد و مدارک وجود دارد، می‌درخشد. [۳۶]
تبریزی شیرازی، محمد رضا، زندگی سیاسی، اجتماعی سید ضیاءالدین طباطبایی و کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ش، ناشر شرکت سهامی انتشار، تهران، سال ۱۳۸۳، ص۲۴
معتمدی مردی پرتلاش، آرام، بی‌خطر و بدون تظاهر بود و چون وضع مالی خوبی نداشت، هر روز بعد از اتمام وقت اداری در یکی از فروشگاه‌های دستگاه‌های صوتی در خیابان فردوسی تهران به تعمیر رادیو و تلوزیون می‌پرداخت. [۳۷]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ج۳، ص۱۵۰۰.
کریم معتمدی در زمان نخست وزیری جمشید آموزگار، در کنار وزارت پست و تلگراف، به کارهای دیگری از قبیل نویسندگی نیز می‌پرداخت. معتمدی از معدود افرادی است که در دوره‌ی فعالیت حزب رستاخیز مقالاتی برای نشریه‌ی تئوریک جامعه‌ی نوین نوشته و به چاپ می‌رسید. [۳۸]
شاهدی، مظفر، حزب رستاخیز اشتباه بزرگ، خودکامگی در ایران در عصر پهلوی، مؤسسه ی مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ۱۳۸۲، ج۱، ص۳۸۵.
۴ - فرخ معتمدیفرخ معتمدی فرزند علی معتمدی در تهران متولد شد. [۳۹]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص ۱۱۹.
وی تحصیلات مقدماتی را در تهران به پایان رساند و برای ادامه‌ی تحصیل به آمریکا رفت. معتمدی تحصیلاتش را در رشته‌ی پزشکی تمام کرد و پزشکی سرشناس و مشهور در رشته‌ی اعصاب روان به شمار می‌رفت. فرخ معتمدی همان‌جا با یک دختر آمریکائی ازدواج کرد؛ ولی پس از چند سال بین آن‌ها اختلاف شدیدی بوجود آمد؛ به طوری که دکتر معتمدی دست به خودکشی زد. [۴۰]
عاقلی، باقر، خاندانهای خاندانهای حکومتگر ایران، چاپ تک، ۱۳۸۱، ص۱۴۹۹.
۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «خاندان معتمدی»، تاریخ بازیابی۹۵/۵/۱۸. رده‌های این صفحه : اعضای حزب رستاخیز | تراجم | خاندان ها | خاندان های ایرانی | رئیس های دانشگاه تهران | رجال سیاسی عصر پهلوی | فراماسون ها | مقالات پژوهه | وزیران عصر پهلوی
|